در جنگ ها و بحران ها ، بدون شک مردم عادی و غیر نظامی از جمله عمده ترین متضررین و آسیب دیدگان بشمار می روند که در زمینه های مختلف خواسته و ناخواسته متحمل آن می گردند در این خصوص مردم سوریه نیز مستثنی نبوده و تاکنون و پس از گذشت بیش از سی ماه از بحران جاری به انواع مختلفی آسیب دیده اند که از جمله عمده ترین این آسیب ها همانا آواره شدن از خانه و کاشانه و پناه بردن به شهرها و کشورهای دیگر می باشد که در این مختصر، بر آنیم تا نگاهی به وضعیت پناهجویان سوری در کشورهای مختلف داشته باشیم :
· پناهندگان سوری در کشورهای مجاور :
بحران سوریه که نزدیک به سه سال است که جریان دارد پس از کشور عراق، دومین کشوری بشمار می رود که بزرگ ترین و گسترده ترین موج آوارگی و پناهندگی در ده سال اخیرو پس از حمله آمریکا به عراق در منطقه را شاهد بوده است.
این موج عظیم آوارگی، خطرات امنیتی،سیاسی، انسانی و اجتماعی فراوانی را برای کشورهای مجاور و همسایه سوریه در پی داشته است بگونه ای که این حرکت وسیع انسان های آواره باعث دگرگونی ترکیب جمعیتی این کشورها شده است و حتی باعث تهدید استقرار و امنیت داخلی کشورهای همجوار شده است این امر در داخل سوریه نیز بعنوان یک تهدید به حساب می آید و بازتاب ها و تاثیرات منفی را نسبت به مسئله استقرار و ثبات داخلی در بر داشته و خواهد داشت.
· نگاهی به آمارپناهندگان سوری:
علی رغم اینکه اغلب پناهجویان سوری به کشورهای همجوار گریخته و پناه یافتند اما برخی از آن ها نیز به کشورهای دیگری همچون مصر، لیبی، الجزایر و برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا مهاجرت کردند که آمار دقیقی از آن ها در دست نمی باشد، آنچه که در دست است آمارهای رسمی و اولیه از تعداد پناهجویانی است که به کشورهای مجاور پناهنده شدند که عبارتند از:
- ترکیه : نخست وزیر ترکیه رجب طیب اردوگان بطور رسمی اعلام نمود که تا نیمه نخست سال ۲۰۱۳ (تیرماه ۱۳۹۲) تعداد پناهندگان سوری در این کشور از مرز یکصد و پنجاه هزار نفر گذشته است، وی در سخنان خود به این نکته نیز اشاره داشته که تاکنون بیش از پانصد میلیون دلار برای ایجاد و تامین اردوگاه های مناسب هزینه شده است.
با اینکه ترکیه پیش از آن اعلام کرده بود که توان پذیرش فقط یکصد هزار نفر از پناهجویان را دارد اما پس از بالا گرفتن درگیری ها و نابسامان شدن اوضاع در ماه آگوست ۲۰۱۲ (مرداد ۱۳۹۱) تعداد آوارگان رو به افزایش گذاشت و بناچار ترک ها مجبور به پذیرش این تعداد از پناهجویان سوری شدند که در ۱۴ اردوگاه در مناطق مختلف ترکیه سکنی داده شده اند.
این در صورتی است که برخی از آمارها حکایت از آن دارد که در ترکیه بیش از نیم میلیون پناهجوی سوری وجود دارند که اکثر آن ها بطور متفرقه و در شهرهای مختلف این کشور زندگی می کنند، اما آمار کمیساریای عالی پناهندگان حکایت از وجود ۴۳۴ هزار پناهجوی سوری در این کشور دارد.
- لبنان : طی آمارهای نخستین، تعداد پناهجویان سوری ثبت شده در لبنان از مرز یکصد و هشتاد هزار نفر گذشته است این در حالی است که بطور میانگین روزانه یکهزار و پانصد پناهنده از سوریه وارد کشور لبنان می گردند.
بنا بر اظهارات نماینده لبنان در اتحادیه کشورهای عربی آقای خالد زیاده، با افزایش مهاجرت ساکنان اردوگاه یرموک از حومه شهر دمشق به لبنان، تعداد پناهجویان سوری از مرز دویست هزار نفر گذشته است، نکته قابل توجه در مورد پناهندگان در کشور لبنان عدم اسکان آنان در اردوگاه ها می باشد و بنا بر دلایل سیاسی و مخالفت بسیاری از جریان های سیاسی در این کشور که در راس آن ها حزب الله لبنان قرار دارد به دلیل اینکه این جریان های سیاسی معتقدند نباید پناهندگان سوری در جامعه و کشور لبنان تثبیت گردند از اینرو آن ها را در شهرها و مناطقی همچون طرابلس، بیروت و بقاع سکنی داده اند.
آخرین آمار ارائه شده از سوی کمیساریای عالی پناهندگان حکایت از وجود بیش از ۶۸۰ هزار پناهجوی سوری در لبنان دارد که گفته می شود نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر از آنان را کودکان تشکیل می دهند .
- اردن : تعداد پناهجویان سوری به کشور اردن از مرز نیم میلیون نفر گذشته است که تنها یکصد و پنجاه هزار نفر از آنان در اردوگاه الزعتری اقامت داده شده اند، و بقیه آنان در شهرهای مختلف شمالی این کشور سکنی گزیده اند، مقامات اردنی در آمارهای رسمی خود چنین ادعا کرده اند که فقط در دو هفته نخست ژانویه سال جاری میلادی(دی ماه ۱۳۹۱) بیش از ده هزار پناهجوی سوری وارد اردن شده اند.
- عراق : تعداد پناهجویان سوری اسکان داده شده در اردوگاه های کشور عراق بیش از هفتاد هزار نفر اعلام شده است که پنجاه و هشت هزار نفر از آنان در اقلیم کردستان عراق اقامت یافته اند که سی و دو هزار نفر از این تعداد در اردوگاه «دومیز» می باشند، اما بقیه پناهندگان در دو اردوگاه اصلی که عبارتند از اردوگاه «الکسک» در استان نینوی و اردوگاه «العبیدی» در شهر القائم عراق که در امتداد و نزدیکی شهر البوکمال سوریه می باشد سکنی داده شده اند.
سخنگوی رسمی سازمان بین المللی مهاجرت «جومی عمری جومی» اعلام کرد که دولت اقلیم کردستان برای پناهجویان سوری سهمیه روزانه در نظر گرفته است و آن را محدود به ورود روزانه سه هزار نفر نموده است که البته بطور عملی چنین امری قابلیت اجرا ندارد چرا که در برخی از روزها شاهد ورود بیش از پنجهزار پناهجوی سوری به اقلیم بوده ایم.
آخرین آمار کمیساریای عالی پناهندگان حکایت از وجود ۱۵۵ هزار پناهجوی سوری در عراق دارد.
در همین راستا جومی اعلام نموده است که بیش از ۷۰ درصد از پناهندگان سوری را زنان و کودکان و ۱۰ درصد را سالمندان تشکیل می دهند .
مشکلات و چالش ها :
وجود این تعداد انبوه از پناهندگان در کشورها باعث بروز مشکلات و ایجاد چالش های مختلف برای کشورهای همجوار سوریه در عرصه های سیاسی و اجتماعی شده است که عمده ترین آن ها عبارتند از :
۱- بازتاب امنیتی : یکی از مشکلات عمده ای که وجود پناهجویان سوری برای کشور لبنان به همراه داشته است همانا بمباران و حمله نیروهای سوری به روستاها و مناطق مرزی در داخل خاک لبنان بوده که به بهانه سرکوب گروه های تروریستی به اصطلاح «ارتش آزاد» و سایر مخالفین تاکنون انجام گرفته است.
همچنین حضوراین تعداد بیشمار از پناهندگان سوری در کشور لبنان،بالاخص در شهرهای مرزی باعث افزایش تنش های طایفه ای گردیده است، تنش هایی همچون آنچه که درنوامبر ۲۰۱۲(آبان ماه ۱۳۹۱) در شهر شمالی طرابلس بوجود آمد که در پی آن تعداد ۱۷ جنگجوی لبنانی در تلکلخ سوریه کشته شدند،آن ها بطور مخفیانه از مرزها عبور کرده بودند تا به گروه های مخالف نظام سوریه در استان حمص بپیوندند.
امروزه وضعیت پناهندگان سوری در لبنان همچون وضعیت پناهندگان فلسطینی در زمان جنگ داخلی لبنان می باشد و به عنصری اساسی از عناصر سیاست های داخلی لبنان با تمامی ریشه های مذهبی و طایفه ای خود تبدیل شده اند.
از سوی دیگر سرازیر شدن پناهجویان سوری به نوعی باعث بر هم خوردن موازین قوا در درون طایفه اهل سنت نیز گردید که باعث شد تا جریان سلفی و تندرو بویژه در شهرهای طرابلس و صیدا قدرت بیشتری بیابد که این امر باعث تضعیف جریان معارض «المستقبل» شد.
همچنین از جمله دیگر خطراتی که این مسئله برای امنیت داخلی لبنان به همراه داشت گسترش اندیشه گروه های جهادی و تکفیری و تشویق لبنانی ها جهت عزیمت به سوریه و پیوستن به صفوف تکفیری ها بوده است، در کنار این امر نیز شاهد افزایش پدیده مسلح شدن از سوی گروهای سنی مذهب بودیم که به اعتقاد آنان به بهانه مقابله و برخورد با پدیده مسلح شدن حزب الله بعنوان یک حزب شیعی، که آن را حاصل کوتاهی و اشتباه دولتمردان اهل تسنن لبنان می دانند، رو به افزایش گذاشت، آن ها به بهانه دفاع از حملات ارتش سوریه به مناطق مرزی و در پرتو آنچه که آن ها نام عدم وجود ارتش لبنان می نامند تا بن دندان مسلح شدند.
در آن سو و در اردن نیز مشکلات و چالش های خاصی وجود دارند که از جمله می توان به ترس و واهمه اردنی ها از ورود گروه های جهادی و تکفیری به داخل کشور اشاره نمود!!! اضافه برنگرانی خارج شدن کنترل مرزهای مشترک با سوریه که بر اثر عملیات های متعدد نظامی و میلیشیایی در این مرزها بوقوع پیوسته و روز بروز نیز در حال افزایش می باشد، مسئله ای که خود باعث گردیده تا سوریه محل جذب گروه ها و افراد سرشناسی از جهادی ها و تکفیری ها گردد که توانسته اند در بین صفوف گروهک تندرو و تکفیری «جبهه النصره» به فرماندهی نیز نائل آیند که از آخرین نمونه های آن می توان از فرمانده بارز و سرشناس اردنی «ابوانس الصحابه» نام برد.
برای آنکه به تاثیر بحران سوریه بر امنیت داخلی کشورهای همجوار بیشتر آگاه شویم به چند مورد که در کشور اردن رخ داده است اشاره می کنیم : تاکنون و در خلال دو سال و اندی که از بحران سوریه می گذرد چنذین نفر از مرزبانان این کشور در درگیری با اعضای گروه های تکفیری و سلفی جان خود را از دست داده اند ، مقامات امنیتی چندی پیش اعلام کردند گروهی از تروریست های وابسته به تندروهای سلفی را که قصد هجوم به مراکز و موسسات غربی در امان را داشته اند را بازداشت کردند.
اردنیها از این موضوع نیز واهمه دارند که بدلیل بازبودن مرزها و هجوم پناهجویان، که در میان آن ها مخالفین و معارضین نیز وجود دارند از سوی نیروهای نظام سوریه مورد حمله قرار گیرند خصوصا پس از آنکه یکی از بازرگانان معارض سوری در امان مورد حمله قرار گرفت و کشته شد این نگرانی در نزد اردنی ها بیشتر شد همچنین کشف خودروهای حامل مواد غذایی آلوده که بنا بر ادعای اردنی ها از سوریه برای اردوگاه پناهندگان ارسال شده بود و یا درگیری های متفرقه و متعددی که بین مرزبانان سوری و اردنی تاکنون بوقوع پیوسته است و .... همه و همه مسائلی هستند که مشکلات امنیتی در اردن را تشدید بخشیده اند.
سایر مشکلات امنیتی :
اما در سویی دیگر و به سمت مرزهای عراق نیز وضعیت پیچیده می باشد و تهدیدات امنیتی دیگری را بوجود آورده است چرا که پس از آغاز موج مهاجرت و آوارگی از سوریه به کشور عراق، شاهد موج مهاجرت از مرزهای عراق به داخل خاک سوریه نیز بودیم !!! اما با این تفاوت که از آنسو مردمی آواره و جنگ زده و درد کشیده برای یافتن پناهگاهی و دور شدن از خونریزی و آتش و در پی یافتن صلح قرار دارند و در این سو عده ای مزدور و آدم کش و تروریست با نام و بهانه جهاد ، تا بن دندان مسلح به سوریه آمدند تا فجایع انسانی و ددمنشانه ای را در این سرزمین رقم زنند.
این مسئله نشان از آن دارد که چنانچه نظام کنونی سوریه سقوط کند تاثیرات منفی مهمی بر استقرار و امنیت عراق بر جای خواهد گذاشت بگونه ای که باعث تحکیم جایگاه اهل سنت در منطقه می گردد که خود باعث می شود تا جایگاه مخالفین نوری المالکی در عراق تضعیف گردد همچنین باعث خواهد شد تا بسیاری از تروریست ها و مخالفین موجود در منطقه به عراق سرازیر شده و وضعیت امنیتی این کشور را از آنچه اکنون با آن مواجه است بدتر خواهد کرد بالاخص با گسترش اختلافات سیاسی موجود که روزبروز شکل و ترکیب طایفه ای به خود می گیرد.
اما در سمت سوری ، با افزایش تعداد پناهجویان ، شاهد نوعی از هرج و مرج و بی نظمی در مرزها می باشیم که همین امر باعث گردیده که مرزداران و ارتش سوریه از حضور ضعیف تری برخوردار گردند که در مقابل باعث گردیده تا تروریست ها بصورت فردی و حتی گروهی به سادگی در این مناطق تردد داشته باشند و هرگونه سلاحی را جابجا کنند.
بازتاب حضور پناهجویان سوری در ترکیه نیز بر امنیت و ثبات این کشور تاثیرگذار بوده و باعث نگرانی مسئولان امنیتی این کشور شده است خصوصا واهمه آنان از نفوذ جنگجویان حزب کارگران کردستان در بین پناهجویان این شائبه را ایجاد نموده است که ممکن است در خاک ترکیه بالاخص در شهرهای مرزی شاهد عملیات های ضد دولتی باشند که البته همین امر نیز کم و بیش در مناطق مختلف دیده شده و می شود.
۲- بازتاب سیاسی : سرازیر شدن خیل گسترده پناهجویان به کشورهای مجاور باعث بروز و تشدید مشکلات سیاسی برای این کشورها شد ، در ترکیه این امر باعث گردید تا خشم علوی های ترک بالاخص ساکنان مناطق مرزی در استان اسکندرون بر علیه دولت، که دارای مواضع ضد سوری می باشد، را برانگیخت و اردوگان نخست وزیر ترکیه را در مقابل طیف گسترده ای از مردم قرار داد.
به همین سبب دولت ترکیه تلاش نمود تا اردوگاه های پناهجویان سوری را در مناطق مرزی و بدور از اماکن مسگونی برپا دارد تا ارتباط کمتری بین سوری ها و ترک ها برقرار شود و باعث ماندن آن ها بصورت دائمی نگردد، از سویی دیگر درخواست مکرر ترکیه مبنی بر ایجاد منطقه تجزیه شده و مستقل در شمال سوریه ، که بارها از سوی مسئولان ترک در دیدار با مسئولان غربی مطرح شده است ، در همین راستا قرار می گیرد که آن ها تلاش داشتند پناهجویان در داخل خاک سوریه اسکان داده شوند و به ترکیه مراد نگردند، که البته این درخواست هیچگاه از سوی جوامع بین المللی مورد توجه قرار نگرفت.
اما در کشور لبنان نیز شاهد بالا گرفتن بحران سیاسی بوده و هستیم، ترور سرتیپ وسام الحسن و بازداشت وزیر سابق میشل سماحه باعث تشدید بحران سیاسی و دسته بندی ها شد و علی رغم اتخاذ سیاست بیطرفانه از سوی نجیب میقاتی نخست وزیر مستعفی لبنان اما هجوم تعداد بیشمار پناهجویان سوری به لبنان باعث بروز اختاف در دیدگاه ها و موضعگیری های بین شخصیت های سیاسی در این کشور شد تا جایی که وزیر نیرو لبنان جبران باسیل خواهان بیرون راندن پناهجویان سوری از لبنان و ارسال آن ها به کشور ثالثی شد به این دلیل که کشور توانایی تحمل هزینه های نگهداری آنان را ندارد در همین راستا دولت کمیته ای به ریاست وزیر کشور لبنان آقای مروان شربل تشکیل داد تا به امور پناهندگان سوری رسیدگی نمایند.
یکی از مسائلی که باعث بروز اختلاف در بین سیاستمداران لبنانی چه مسیحی و چه شیعی و در بین اهل سنت شد بار مالی سنگینی است که مهاجرین و پناهندگان سوری بر دوش لبنان گذاشته و می گذارد که همین امر باعث شد تا دولت لبنان به مجامع بین المللی روی آورد که در راس آن ها اتحادیه کشورهای عربی بود که از آن ها درخواست کمک مالی کرد.
در اردن نیز ، با سرازیر شدن خیل گسترده فلسطینی هایی که از اردوگاه یرموک سوریه به اردن پناه بردند باعث گردید تا دولت اردن از سوی معارضین اسلام گرا بیش از پیش مورد فشار قرار گیرد و صداهای اعتراض آمیز که خواهان تغییرات اساسی در نظام حکومتی اردن شده اند باعث گردید تا اردن احساس خطر نموده و بطور رسمی ورود هر پناهجوی فلسطینی از سوریه را ممنوع اعلام کرد و آن را نسبت به حاکمیت اردن خط قرمز دانست.
اما در کشور عراق، مسئله پناهندگان سوری بازتاب ها و مشکلات سیاسی خاصی را برای این کشور بوجود آورد بگونه ای که بدلیل مخالفت دولت مرکزی به ریاست نوری المالکی نسبت به پذیرش پناهجویان از یکسو و پذیرش آنان از سوی اقلیم کردستان از سوی دیگر، شاهد تنش جدی بین این دو دستگاه حاکم بر عراق می باشیم بگونه ای که دولت مرکزی مراقبت از مرزهای خود با اقلیم را شدت بخشیده و حتی در برخی از حالات شاهد درگیری مسلحانه بین دو نیروی عراقی بوده ایم، از سمتی دیگر صداهای اعتراض آمیز عشایر موجود در شهرهای مرزی با سوریه شنیده می شود که بخاطر اکثزیت سنی نشین در این مناطق، دولت مرکزی را وادار کرده اند تا از پذیرش پناهجویان سوری که اغلب از اکراد و شیعیان و علویان هستند جلوگیری نماید.
۳- بازتاب انسانی و اجتماعی : پناهندگان سوری در شرایط بسیار دشوار انسانی به سر می برند ، شرایط دشواری که بر اثر کمبود مواد غذایی، گسترش بیماری های مختلف، اسکان اغلب آنان در اماکن نامناسب، بدی آب و هوا در مناطق پناه داده شده و مسائلی از این دست گریبان پناه جویان را گرفته است.
اوضاع پناهندگان در کشور ترکیه نسبت به جاهای دیگر بهتر گزارش شده است اما در دو کشور اردن و لبنان بسیار دشوار و نابسامان می باشد تا جایی که تاکنون شاهد مرگ و میر در اردوگاه ها بدلیل شرایط سخت زندگی بوده ایم ، علی رغم اینکه کشورهای عضو اتحادیه عرب در ماه ژانویه ۲۰۱۳ (دی ماه ۱۳۹۱) گرد هم آمدند تا به درخواست کمک ۱۸۰ میلیون دلاری دولت لبنان برای هزینه های تحمیل شده از سوی پناهندگان سوری بر این کشور پاسخ دهند اما ناظران بر این باور هستند که چنین مشکلی نیاز کمک های بین المللی دارد و کشورهای عربی قادر به تامین آن نمی باشند و نخواهند توانست در زمان و مکان مناسب پاسخگوی نیازهای خیل وسیع پناهجویان باشند بالاخص اینکه کشورها در انتظار گزارش کمیته سه جانبه اردنی، لبنانی و عراقی هستند که از سوی اتحادیه انتخاب شده اند تا به نشست کشورهای کمک رسان که در کشور کویت برگزار شد برسانند و دوم اینکه کشور ترکیه از لیست کار این کمیته مستثنی شده است که خود این مسائل باعث می گردد تا کمک رسانی با تاخیر انجام گردد.
در خصوص دشواری ها و سختی های موجود بین پناهندگان سوری سخن بسیار است اما بطور خلاصه باید چنین اظهار داشت که پناهندگان برای کشورهای مجاور سوریه مشکلات متعددی را ایجاد نموده اند و با اوضاع جاری نیز راه حل کوتاه مدتی را نمی توان در افق آن رویت کرد بلکه برعکس با در آستانه زمستان قرار گرفتن و سردی هوا باید روز بروز شاهد افزایش دشواری ها و نابسامانی ها باشیم و این موضوع کاهش پیدا نخواهد کرد مگر اینکه اوضاع و بحران سوریه در داخل بهبود یابد و تروریست های مسلح کاهش پیدا نمایند وگرنه جریان های سیاسی و حتی مسلحین و جنگجویان همچون گذشته از موضوع پناهجویان بعنوان یک برگ برنده به بازی های سیاسی خود ادامه خواهند داد .
اردوگاه الزعتری ..... رنج های بی پایان :
یکی از آشکارترین اماکن پر درد و رنج برای پناه جویان سوری اردوگاه الزعتری در اردن می باشد که در اینجا به برخی از مشکلات و چالش های موجود در آن را با تکیه بر گزارش پایگاه اطلاع رسانی «العالم الاسلامی» اشاره می کنیم :
این اردوگاه پس از رویدادهای سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ در سوریه، در ژانویه سال ۲۰۱۲ (دی ماه ۱۳۹۰) در ۲۰ کیلومتری شرق شهر المفرق واقع در شمال شرقی کشور اردن برای پناهندگان سوری در نظر گرفته شد.
عبارت درد و رنج برای آنچه که برپناهندگان سوری دراردوگاه ها بطور کلی و بالاخص در اردوگاه الزعتری گذشته و می گذرد بسیار ناچیز است، در این اردوگاه حداقل امکانات رفاهی هم دیده نمی شود و کلا به نظر می رسد دولت اردن هیچگونه توجه و اهتمامی برای تامین حداقل ها هم به خرج نداده است، آن ها با بیان اینکه روزانه پنجهزار پناهجو به اردن می آیند و به همین دلیل نمی توان به همه آنها بدرستی خدمات ارائه کرد ، بی توجهی و کمبود امکانات را توجیه می کنند.
زنان در اردوگاه الزعتری:
«پناهندگان زن و نه بی پناه» نام یکی از ده ها کمپینگ،سازمان و موسسه مردم نهادی است که خواهان رعایت حقوق بشر در اردن است که با هدف پشتیبانی و حمایت از پناهندگان زن سوری که از جهنم جنگ و خونریزی در سوریه گریخته اند تاسیس شده است و در برابر کسانی که می خواهند از آنان ناجوانمردانه سوء استفاده جنسی کنند هشدار داده و مقابله می کند.
هر آنچه که فجایع و مصایب جنگ را برشماریم هیچ یک از آن ها به اندازه سوءاستفاده از برائت و بیگناهی کودکان و ناتوانی و ضعف کودکان بدتر و فجیع تر نمی باشد، دختران و زنان بی سرپناه و بی سرپرست را به بهانه ازدواج به راه ها و کارهای منحرف و نادرست می کشند که تعداد این موارد در بسیاری از اردوگاه های پناهجویان مشاهده و گزارش شده است، این پدیده هنگامی دردناک تر و تنفرآمیزتر می گردد که دختران کم سن و سال ۱۴-۱۵ ساله را در بین قربانیان هوا و هوس می بینیم.
بنابرمقاله ای که در روزنامه «الرای» منتشر شده است یکی از مسئولان کمپینگ یاد شده در بالا که خواهان عدم درج نامش شده است در خصوص سوء استفاده های جنسی از پناهندگان زن سوری بدانگونه که در بحران های سیاسی و نظامی عراق و بوسنی شاهد بودیم ابراز نگرانی کرده است .
برخی از نویسندگان و روشنفکران عرب در نوشته ها و سخنان خود این مسئله را بازگو نموده اند که برخی از شیوخ و روحانیون با پوششی دینی چنین پدیده زشت و ناگواری را مخفی می نمایند و با صدور فتاوی دینی خانواده ها را تشویق می کنند تا دختران خود را در سنین کم هم به ازدواج مجبور کنند تا از احراف و تجاوزی در امان باشند.
خالد الزبیدی یکی از شهروندان اردنی که در نزدیکی اردوگاه الزعتری ساکن می باشد اظهار داشته که :« آشکار است که صدور چنین فتاوی برای کسانی که با دین معامله راه انداخته اند گوارا و مورد قبول است، چنین فتواهای غیر مسئولانه ای که از سوی برخی به اصطلاح روحانی صادر می شوند چیزی نیست جز توهین به تاریخ و تمدن اردن که تاکنون چنین شائبه ای به خود ندیده است».
ازدواج برای حفظ آبرو:
یکی از جوانان سوری که سال ها در اردن مقیم است حکایت می کند به هنگامی که از اردوگاه الزعتری دیدار داشته با پدیده ای بنام «ازدواج حفظ آبرو» روبرو شده است که در آن دختران سوری را حتی کم سن و سال به هر کسی که درخواست نماید بدون هیچگونه شرط و شروطی و تنها به بهانه حفظ آبرو به ازدواج در می آورند بگونه ای که در برخی موارد حتی ابتدایی ترین شرایط قانونی نیز رعایت نمی گردد.
شاهدان حکایت از این دارند که با سخت شدن شرایط در اردوگاه ها ، چنین پدیده ای رو به افزایش گذاشته و سوری ها برای اینکه فرزندان خود را از مشکلات و رنج های بیشمار برهانند به چنین امری روی آورده اند به همین سبب شاهد سوء استفاده های دردناکی هستیم که توسط اردنی ها و حتی برخی از شیوخ و متمولین کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و حتی عربستانی اعمال می گردد .
البته شایان توجه است که پدیده ازدواج حفظ آبرو در دیگر اردوگاه های پناهندگان سوری در کشورهای ترکیه، لبنان و عراق نیز مشاهده شده است به همین دلیل برخی از سازمان ها، جمعیت ها و موسسات مردم نهاد دست به کار شده و به اطلاع رسانی و آگاه سازی خانواده های سوری در اردوگاه ها پرداخته تا مانع گسترش این پدیده گردند و کرامت و شخصیت دختران سوری را حفظ کنند، حتی در پایگاه های اینترنتی همچون فیس بوک صفحاتی ایجاد شده اند که در محکوم ساختن بروز این پدیده اطلاع رسانی کرده و فعالیت می کنند و موسسات خیریه، خیرین و تجار و بازرگانان را به کمک رسانی به خانواده های زیان دیده در اردوگاه ها فرا خوانده و می خوانند.
البته در چنین شرایطی برخی از پناهجویان سوری از شرایط پیش آمده سوء استفاده می کنند و به اعمال خلاف قانون و غیر انسانی مبادرت می ورزند از جمله فروش کمکهای خارجی و آذوقه و داروهایی که به اردوگاه ها اختصاص می یابد بگونه ای که باعث می شوند تا کمک کنندگان اعتماد پیشین خود را از دست داده و کم تر به اردوگاه ها کمک کنند.
حوادث و هرج و مرج در اردوگاه الزعتری:
تاکنون چندین بار در اردوگاه الزعتری به جهت وخیم بودن اوضاع و عدم وجود امکانات رفاهی و بهداشتی مورد نیاز، اعتراضات مردمی برپا شده است که به گفته «انمار الحمود» هماهنگ کننده امور پناهجویان سوری در اردن، از سوی نیروهای امنیتی و انتظامی مورد هجوم و سرکوب قرار گرفته اند که در این سرکوب ها چندین پناهجو تاکنون آسیب دیده و به مراکز درمانی منتقل شده اند.
چنین هرج و مرجی معمولا به هنگام توزیع مواد غذایی و یا پوشاک و کمک های نقدی بین پناهندگان بوقوع می پیوندد که متاسفانه به سبب شرایط بسیار سختی که در این اردوگاه وجود دارد روز بروز شاهد افزایش درگیری ها بین خود پناهجویان و یا آنان با ماموران امنیتی اردن می باشیم ، در کنار این درگیری ها برخی دیگر از حوادث غیرمترقبه نیز تاکنون در بین پناهجویان رخ داده است که متاسفانه حتی باعث جان باختن تعدادی از آن ها شده است از جمله این حوادث می توان به وقوع چندین نوبت آتش سوزی اشاره کرد که باعث کشته و زخمی شدن پناهجویان سوری در این اردوگاه شده است.
شایان توجه است که دولت اردن تعداد پناهجویان سوری در این کشور را بالغ بر نیم میلیون نفر اعلام نموده که ۱۲۰ هزار نفر از آنان در اردوگاه الزعتری سکنی داده شده اند و الباقی در سه اردوگاه دیگر و در شهرهای مختلف این کشور اسکان داده شده اند.
هشدار کمیساریای پناهندگان سازمان ملل متحد در خصوص پناهجویان سوری :
در ماه سپتامبر جاری (شهریور ماه ۱۳۹۲) کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد ، جهان را به حل بحران سوریه از راه های سیاسی فراخواند در این فراخوان وضعیت پناهجویان سوری و آوارگان بسیار فجیع و نابسامان گزارش شده است به همین جهت باید تلاش نمود تا اوضاع بگونه ای رقم خورد تا نه تنها به تعداد پناهجویان افزوده نشود بلکه بتوان کم کم شرایط بازگشت آنان به خانه و کاشانه را فراهم آورد .
کمیساریای عالی پناهندگان، کشورهای مجاور سوریه را به جدیت بیشتر و تلاش مضاعف برای پناهجویان سوری دعوت نموده است و از آن ها خواسته جهت جلوگیری از وسیع تر شدن حوزه جغرافیایی پناه بردن سوری ها به کشورهای خارج از منطقه باید تلاش نمود.
این سخنان در دیدار آنتونیو گوتیرز رئیس کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد با وزرای خارجه کشورهای ترکیه، اردن و عراق و همچنین وزیر امور اجتماعی لبنان وائل ابوفاعور بیان شده است ، وی در این دیدارها که همزمان با بالا گرفتن بحران و احتمال هجوم کشورهای خارجی بطور رسمی به سوریه و پس از حملات شیمیایی در منطقه غوطه شرقی واقع در حومه جنوبی شهر دمشق انجام گرفت، اظهار داشته که: ما در آستانه کشیده شدن بحران سوریه به یک فاجعه انسانی قرار داریم از اینرو جامعه جهانی را به تحرک جدی و بی وقفه جهت جلوگیری از افزایش خونریزی ها و آوارگی انسان ها دعوت می کنیم تا هر چه سریع تر به آتش بسی دست یابیم که از بروز فجایع انسانی بیشتر جلوگیری نماید و شاهد آواره شدن انسان های بیشتری نباشیم که چنین امری جز از راه های مسالمت آمیز و گفتگوهای سیاسی بدست نمی آید.
در همین راستا وزرای خارجه کشورهای مجاور سوریه طی بیانیه ای که از ژنو صادر گردید از جامعه جهانی خواستند تا برای کاهش آسیب ها و فشارهایی که پناهندگان سوری در کشورهای مجاور متحمل می شوند هر چه سریع تر وارد عمل شده و به ارسال کمک های نقدی و غیر نقدی خود مبادرت ورزند آنان در این فراخوان خواستار کمک جهانیان به بازسازی زیرساخت های ویران شده در سوریه بالاخص مدارس و مراکز آموزشی دعوت کرده اند تا از افزایش تعداد مهاجران و پناهجویان سوری جلوگیری بعمل آید.
مهاجرت به کشورهای غربی :
در کنار آوارگی میلیون ها سوری در داخل و در کشورهای مجاور هستند کسانی که از مرزهای مجاور پا فراتر گذاشته و خود را به کشورهای غربی و اروپایی و یا سایر کشورهای آسیایی همچون جمهوری اسلامی ایران رسانده اند اما در خصوص آنان آمار رسمی و دقیقی در دست نیست.
در این ارتباط، کشور سوئد در بین کشورهای اروپایی نخستین کشوری بود که بطور رسمی موافقت خود را با پناهندگی پناهجویان سوری اعلام کرد بگونه ای که آژانس امور پناهندگان در سوئد اعلام کرد با تمام درخواست هایی که از سوی آوارگان سوری جهت پناهندگی به سوئد بطور رسمی اعلام شده است موافقت می نماید ، سخنگوی رسمی این آژانس خانم «آنی هورنبلاد» دلیل اتخاذ چنین تصمیمی از سوی دولت متبوعش را استمرار بحران ، جنگ و خونریزی در کشور سوریه اعلام کرد.
قابل بیان است که کشور سوئد از آغاز سال ۲۰۱۲ تاکنون به بیش از چهارده هزار و هفتصد(۱۴۷۰۰) سوری پناهندگی اعطا نموده است که به بیش از نیمی از آن ها پناهندگی موقت بمدت سه سال داده شده است و اغلب آن ها مایلند پناهندگی دائمی از این کشور بدست آورند که این درخواست را به مقامات سوئدی منعکس کرده اند طبق قوانین کسانی که بطور رسمی توانسته اند از سوئد پناهندگی دریافت کنند می توانند خانواده ها و افراد درجه یک از خانواده خود را به سوئد فراخوانده و برای آنان نیز پناهندگی دریافت کنند.
یک سوم از سوری ها آواره جنگی هستند:
گزارش های صادره از سازمان های وابسته به سازمان ملل متحد حکایت از آوارگی بیش از هفت میلیون سوری دارد .
کمیساریای عالی امور پناهندگان ملل متحد طی آمارهای رسمی اعلام کرده است که بیش از پنج میلیون سوری در داخل این کشور از خانه و کاشانه خود آواره شده و بیش از دو میلیون نفر نیز به خارج از سوریه و اکثرا به کشورهای مجاور پناه برده اند.
با توجه به جمعیت ۲۳ میلیونی کشور سوریه و با نگاهی به آمار ارائه شده می توان به این نتیجه رسید که نزدیک به یک سوم از جمعیت مردم سوریه آواره جنگی بشمار می روند به همین دلیل بسیاری از سازمان ها و نهادهای فعال در زمینه های انسانی و اجتماعی جهان را از بروز یک فاجعه انسانی برحذر داشته اند.
فرستاده ویژه سازمان ملل متحد به سوریه «مختارلمانی» هشدار داده است تا جهان از وقوع کشتار جمعی در سوریه جلوگیری نماید، او وضعیت موجود در سوریه را به یک فاجعه تشبیه نموده است و خواهان اقدامات جدی در عرصه بین المللی شده است، این در حالی است که بر اساس گزارش کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد ، کشورهای کمک کننده و متعهد به کمک فقط یک سوم از تعهدات خود را انجام داده اند ، فرستاده ویژه سازمان ملل در جایی دیگر از سخنان خود از افزایش درگیری های طایفه ای و کشتارها بر اساس گرایشات دینی و مذهبی خبر داده است و نسبت به این موضوع هشدار جدی داده است ، شایان ذکر است که بیشترین تهدیدات و خطرات و درگیری های جاری طایفه علوی این کشور را نشانه رفته اند که رئیس جمهور این کشور دکتر بشار اسد از جمله این طایفه بشمار می رود همچنین اتباع دین مسیحیت نیز بدلیل طرفداری از نظام حاکم تاکنون مورد تعرض زیادی قرار گرفته اند و بسیاری از کشورهای غربی راه را برای پناهندگی آنان باز گذاشته اند.
سازمان کودکان ملل متحد(یونیسف) ماه گذشته (اوایل مهرماه ۱۳۹۲) اعلام کرد تعداد کودکان پناهجوی سوری از مرز یک میلیون نفر گذشت .
بحران سوریه که از ماه مارس ۲۰۱۱(فروردین۱۳۹۰) آغاز شده است اکنون و پس از نزدیک به ۷۰ ماه ، بیش از ۷ میلیون آواره و سیصد هزار کشته برجای گذاشته است که نمی توان از کنار آن به سادگی گذشت.
منابع و مراجع :
[۱] - پایگاه روزنامه الأهرام . ۱/۵/۲۰۱۳ و http://www.alalamalislami.com/islamic-resistance-all/news/۱۲۹۳۱#sthash.۴Ay۴Kk۹q.dpuf الاثنین, ۰۳/۱۱/۲۰۱۳ - -- sara mostafa - BBC Arabic , http://www.arabrcrc.org/getattachment
نظر شما